Casus Vallende Sterren

Bescherming van key-persons

Iedereen binnen uw organisatie is belangrijk, maar sommige mensen zijn net iets belangrijker dan anderen. Dat wil zeggen: deze personen hebben meer invloed en zijn voor de buitenwereld meer zichtbaar dan anderen. Deze zogenaamde key-persons kunnen bepalend zijn voor de commerciële slagkracht, het imago of de operationele performance van de organisatie. Dit voorjaar zijn in de publiciteit diverse gevallen naar voren gekomen van ‘vallende sterren’ als gevolg van hun eigen (ongecorrigeerde) gedrag. Kunt u voorkomen dat uw key-persons in dezelfde problemen terecht komen, of u zelf misschien?

ONZE GEDRAGSDESKUNDIGEN ZIJN ER OM U TE HELPEN !

In haar boek “Passies van het brein” beschrijft Margriet Sitskoorn (hoogleraar klinische neuropsychologie) hoe wij als mensen allemaal potentieel gevoelig zijn voor de ‘zeven hoofdzonden’:

• IJdelheid
• Woede
• Afgunst
• Luiheid
• Onmatigheid
• Hebzucht en
• Wellust.

Vertaald naar de werkvloer kunnen een aantal van deze ‘hoofdzonden’ desastreuse gevolgen hebben. Niet alleen voor de eerdergenoemde key-persons, die nou eenmaal relatief meer ‘exposed’ zijn, maar ook voor de organisatie waar deze key-person werkzaam is. In het voorjaar van 2022 hebben we hiervan diverse voorbeelden gezien, waaronder het meest in het oog springend Marc Overmars, artiesten in The Voice en zelfs de politiek. Maar denk ook aan hebzucht bij fraudes door bestuurders die diefstal rationaliseerden door te wijzen op hun relatief grote bijdrage aan de organisatie. Of aan ijdelheid bij topbestuurder(s) die leidt tot het nemen van overmatige strategische risico’s.

Wanneer deze zaken aan het licht komen, wordt de schijnwerper vaak meteen gericht op de organisatiecultuur. Helemaal terecht, maar vanuit onze professie willen we de focus ook leggen op het risicomanagement. Het risicomanagement is er immers in dergelijke gevallen niet in geslaagd om deze varianten van key-person risk te beheersen. Waar bijvoorbeeld het frauderisico vaak wel goed in beeld is gebracht in het control framework, geldt dat veel minder voor de andere verleidingen waaraan key-persons bloot kunnen staan. Terwijl deze verleidingen minstens zo catastrofaal kunnen zijn en met grote gevolgen voor zowel de persoon in kwestie als voor de organisatie waar de gebeurtenis negatief op afstraalt!

Het is een bekend gezegde dat ‘het sterke benen moeten zijn die de weelde kunnen dragen’. Niet iedereen heeft zulke benen. ‘Het is moeilijk bescheiden te blijven, wanneer je zo goed bent als ik’ zong Peter Blanker ooit in de jaren ’80. Hoe meer bevestiging een key-person ontvangt over zijn waarde voor de organisatie, hoe meer het risico toeneemt dat deze persoon het gevoel krijgt dat hij (of zij) wel iets meer kan maken. Deze confirmation bias brengt de ijdelheid vervolgens in een opwaartse spiraal tot gevaarlijke niveaus.

Toch ligt het beheersen van bovenstaande risico’s volgens ons niet alleen bij de key-person zelf: in onze ogen moet de omgeving, in deze de organisatie, óók een beschermende rol spelen.

DE OPLOSSING

Het gaat in eerste instantie natuurlijk om de zelfbeheersing van key-persons en om de bewustwording dat met hun rol binnen en hun bijdrage aan de organisatie een bepaalde verantwoordelijkheid gepaard gaat. Vervolgens is het belangrijk dat er binnen de organisatie duidelijke grenzen worden gesteld en dat key-persons daarin een voorbeeldrol nemen.

Hierbij speelt de organisatiecultuur uiteraard een grote rol. Is de organisatie voldoende volwassen als het gaat om aanspreekgedrag, transparantie en het corrigerend vermogen? Op het moment dat een key-person buiten zijn boekje dreigt te gaan, is dit dan bespreekbaar zonder negatieve consequenties voor degene die het aankaart?

Maar het gaat ook om het risicomanagement, dat zich niet alleen zou moeten richten op de harde controles in het voorkomen van fraude, maar ook op de andere risico’s waaraan key-persons binnen de organisatie bloot kunnen staan en op manieren om deze risico’s te beheersen. Denk bijvoorbeeld aan het risico op machtsmisbruik en aan het reputatierisico. Hierbij gaat het vaak om aspecten die om een andere aanpak vragen dan concreet in te regelen beheersmaatregelen.

Vanuit onze deskundigheid op het snijvlak van organisatiecultuur, risicocultuur en risicobeheersing kunnen wij u hiermee uitstekend helpen. Vooral als het nog niet te laat is, want voorkomen is beter …

CONCLUSIE

Iedereen wil situaties voorkomen waarbij key-persons uit de bocht vliegen met grote schade voor zichzelf en voor de organisatie. Toch wordt hier vanuit risicomanagement vaak te weinig expliciet invulling aan gegeven. Het wordt vaak gezien als een abstract of een soft aandachtsgebied, terwijl dit wel degelijk risicogebaseerd kan worden benaderd. Als u als auditor, risicomanager of HR-functionaris uw key-persons of uw ‘rijzende sterren’ concreet wilt helpen om te voorkomen dat ze uit de bocht vliegen of als u het corrigerend vermogen van uw organisatie wilt verbeteren, neem dan contact met ons op. Wij hebben hier al over nagedacht.